Γενικά για την ελληνική φορεσιά
Ίσαμε τις αρχές του 20ού αι. η
ελληνική εθνική ενδυμασία συνηθιζόταν σε
ολόκληρη σχεδόν την ύπαιθρο χώρα και
τα νησιά εκτός από τα μεγάλα αστικά
κέντρα. αλλά και από τριάντα ακόμη
χρόνων οι ελληνικές φορεσιές
εξακολουθούσαν να φοριούνται σε πολλές
περιοχές εμφανίζοντας μια αρκετά
πολύμορφη εικόνα από πολλά ιδιότυπα και
χαρακτηριστικά υποδείγματα. Κάθε τόπος,
κάθε περιφέρεια της ελληνικής γης, συχνά
ένα και δυο μονάχα χωριά, έχουν ιδιαίτερο
τύπο γυναικείας ιδίως ενδυμασίας. Αλλά
και κάθε νησί παρουσιάζει τις δικές του
φορεσιές εντελώς διαφορετικές από τα
γειτονικά νησιά και παράλια.
Συχνά
μάλιστα στο ίδιο νησί (Εύβοια, Σκύρος,
Μυτιλήνη, Χίος, Ρόδος, Κως, Κρήτη, Κέρκυρα κ.λ.π) βρίσκομε πολλά είδη
φορεσιάς σε ιδιόμορφο υπόδειγμα.
Α. Πηγές για τη μελέτη της παραδοσιακής φορεσιάς.
Πηγή για τη μελέτη της παραδοσιακής φορεσιάς είναι αρχικά το ίδιο το
υλικό, δηλ. οι φορεσιές ακέραιες ή τμήματά τους που βρίσκονται σε μουσεία,
συλλογές, χωριά. Η συλλογή άρχισε μόλις στις αρχές του αιώνα μας. Η
παλιότερη και πλουσιότερη συλλογή στην Ελλάδα είναι η συλλογή του Αντώνη
Μπενάκη στο ομώνυμο μουσείο.
Το υλικό που δύσκολα πια μπορεί να βρει σήμερα ο ερευνητής σε επιτόπια
έρευνα, είναι ζήτημα αν καλύπτει διάστημα 150 χρόνων. Οι προφορικές
πληροφορίες που το συνοδεύουν δεν ξεπερνούν την ηλικία του πληροφοριοδότη.
Ωστόσο όμως είναι πολύτιμες όταν μιλούν για χρόνια πριν το β’ παγκόσμιο
πόλεμο.
Γραπτές ιστορικές πηγές για την έρευνα της ελληνικής φορεσιάς της
εποχής της τουρκοκρατίας είναι τα κάθε είδους αρχειακά έγγραφα. Πρωτεύουσα
θέση έχουν τα προικοσύμφωνα. Σ’ αυτές τις πηγές περιλαμβάνονται και οι
περιγραφές και εντυπώσεις των περιηγητών απ’ τον τουρκοκρατούμενο ελληνικό
χώρο. Ακόμη η φωτογραφία, που στην Ελλάδα αρχίζει να χρησιμοποιείται γύρω
στα 1860, αποτελεί αξιόπιστη πηγή , αλλά χωρίς σχόλια. Η αξιοπιστία της όμως
κλονίζεται από το γεγονός ότι ο άντρας ή η γυναίκα που φωτογραφίζονται με
σκοπό να απαθανατίσουν μια μεγάλη στιγμή φορούν ενδεχόμενα κάτι που τους
αρέσει και που μπορεί να είναι κομμάτι από παλιότερη φορεσιά ή δανεικό.
Β Τοπικές φορεσιές και μόδα.
Αν παρακολουθήσουμε τη ζωή της φορεσιάς μέσα στον παραδοσιακό
πολιτισμό, θα ανακαλύψουμε ότι έχουμε μια κίνηση. Μόνο που η κίνηση αυτή
είναι πιο αργή απ’ την κίνηση της μόδας με τη σημερινή έννοια. Έτσι δηλ.
βλέπουμε η παραδοσιακή φορεσιά να ενσωματώνει καινούργια στοιχεία. Οι
αλλαγές στη φορεσιά κάθε τόπου, θα πρέπει να ενταχθούν στο πλαίσιο της
συγκεκριμένης τοπικής ιστορίας. Στον τελευταίο αιώνα της τουρκοκρατίας
έρχονται να προστεθούν επιδράσεις απ’ την Ευρώπη λόγω του εμπορίου.
Γ Διάκριση και λειτουργίες της παραδοσιακής φορεσιάς.
Οι ελληνικές φορεσιές διακρίνονται: Σε πεδινές-γεωργικές, ορεινές-
ποιμενικές, αστικές, νησιωτικές. Όλες όμως οι παραπάνω διακρίσεις δε
βαδίζουν, κατά γενικό κανόνα, από μορφολογική άποψη, παράλληλα στις
διάφορες περιοχές. Τα ιδιόρρυθμα υποδείγματά τους ποικίλλουν ανάμεσα στις
ενδυμασίες της ίδιας κατηγορίας, ιδιαίτερα μάλιστα, όπως ειπώθηκε, ανάμεσα
στις γυναικείες ενδυμασίες που όχι μόνο διαφέρουν από περιφέρεια σε
περιφέρεια αλλά πολλές φορές και από χωριό σε χωριό αδιάφορον αν είναι
ορεινό ή πεδινό.
Στον παραδοσιακό πολιτισμό η φορεσιά περιέχει ένα μήνυμα ισχυρά
κοινωνικοποιημένο, δηλ. συμβατικό και, επομένως υποχρεωτικό. Στην
παραδοσιακή κοινωνία τα παιδιά μάθαιναν από μικρά να ξεχωρίζουν τα
σημάδια της κάθε φορεσιάς και να προσλαμβάνουν το μήνυμα αν π.χ. μια
γυναίκα είναι ανύπαντρη ή παντρεμένη, νιόνυφη, με παιδιά ή χήρα αν ένας
άντρας είναι χωριάτης ή ξωμερίτης, αν είναι γεωργός ή βοσκός κ.λ.π. Όσο
μικρή κλειστή και αυτάρκης είναι μια παραδοσιακή κοινωνία τόσο
περισσότερο κοινωνικοποιημένα (συμβατικά) είναι τα σημάδια της φορεσιάς
Βέβαια οι λειτουργίες που συμπλέκονται σε κάθε φορεσιά είναι πολλές και
αξιολογούνται διαφορετικά στην καθημερινή, γιορτινή ή την τελετουργική
φορεσιά (γάμος-θάνατος).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου