Έθιμα σχετικά με το θάνατο (αναχώρηση)

Θάνατος

ü      Έθιμα σχετικά με το θάνατο (αναχώρηση)

Τα έθιμα που σχετίζονται με το θάνατο αποτελούν τις ύστατες τιμές που αποδίδουμε στα αγαπημένα πρόσωπα που μας έφυγαν. Όταν πέθαινε κάποιος, τον έπλεναν άτομα της οικογένειας του και τον έντυναν με τα καλά του ρούχα. Ειδικά οι κάλτσες και τα παπούτσια θα πρέπει να είναι καινούρια. Έπειτα, συγγενείς και φίλοι επισκέπτονταν το σπίτι του νεκρού και του άναβαν ένα κεράκι, "για να αναπαυτεί" η ψυχή του και έπρεπε να ξενυχτήσουν στο σπίτι του. Εκεί πήγαινε ο παπάς για να κάνει τρισάγιο.

Μετά τη νεκρώσιμη ακολουθία, που γίνονταν στην εκκλησία, η νεκρική πομπή κατευθύνονταν στο νεκροταφείο, όπου γίνονταν η ταφή του νεκρού μέσα σε κλίμα βαρύ και πένθιμο. Σαν ένδειξη εκτίμησης προς το πρόσωπο που είχε πεθάνει πρόσφεραν στεφάνια. Έπειτα οι γυναίκες μοίραζαν ψωμί, τυρί και σιτάρι, συνήθεια που παραπέμπει στις σπονδές των αρχαίων Ελλήνων. Επίσης, έδιναν και πετσέτες, για να σκουπιστούν οι παραβρισκόμενοι, αφού πρώτα είχαν πλύνει τα χέρια τους από το χώμα που έριξαν στον τάφο του νεκρού. Οι πιο στενοί συγγενείς πήγαιναν στο σπίτι του και έπιναν καφέ και κονιάκ και βουτούσαν στο κρασί που είχε περισσέψει από τα μνήματα λίγο ψωμί και το έτρωγαν. Την επόμενη μέρα η οικογένεια του νεκρού έπλενε όλα τα στρωσίδια του σπιτιού και κάποιοι άσπριζαν το δωμάτιό του. Μνημόσυνο προς τιμή του νεκρού γινόταν επίσης τρεις, εννιά, και σαράντα ημέρες μετά το θάνατό του, καθώς και μετά από τρεις και έξι μήνες και μετά από ένα χρόνο και στη συνέχεια μετά από τρία και επτά χρόνια. Στο μνημόσυνο διαβάζεται στάρι αναμειγμένο με καρύδια, ρόδια, ζάχαρη και άλλα υλικά, τα "κόλλυβα". Για σαράντα μέρες η οικογένεια που θρηνούσε για το θάνατο του δικού της ανθρώπου δεν έτρωγε κρέας και επισκέπτονταν καθημερινά τα μνήματα και άναβαν το καντήλι στον τάφο του νεκρού, ενώ οι άνδρες δεν ξυρίζονταν ως ένδειξη πένθους και φορούσαν μαύρο περιβραχιόνιο. Οι γυναίκες μαυροφορούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ η οικογένεια δεν έπρεπε να λούζεται το Σάββατο.

Κάθε τόπος έχει και τα δικά ιδιαίτερα έθιμα σχετικά με το θάνατο. Παράδειγμα είναι τα προγνωστικά του θανάτου: ένα σκυλί που ουρλιάζει ή αν πεθάνει κάποιος σε ένα χωριό, σύντομα θα τον ακολουθήσουν άλλοι δύο συντοπίτες του. Άλλες δοξασίες είναι σχετικές με το ψυχορράγημα: αν κάποιος έχει κάνει μεγάλη αδικία, δεν βγαίνει εύκολα η ψυχή του. Σε κάποια μέρη, μόλις πεθάνει κάποιος ανοίγουν τα παράθυρα, χύνουν νερό, καλύπτουν τους καθρέπτες. Άλλα έθιμα έχουν να κάνουν με την περιποίηση του νεκρού: κλείσιμο των ματιών και του στόματος, λούσιμο, αλείψει, σαβάνωμα, προσφορές σ΄ αυτόν, νεκρικές λαμπάδες, οβολός για να δώσει ο νεκρός στον φύλακα του κάτω κόσμου για να τον περάσει με τη βάρκα του κι άλλες πράξεις προετοιμασίας του νεκρού και προφυλάξεις απ΄ αυτόν. Σε πολλά μέρη όπως στη Μάνη και στη Κρήτη, συνηθίζεται επικήδειος θρήνος, μοιρολόγια από ειδικές μοιρολογίστρες. Σε άλλες περιοχές μετά την εκφορά του νεκρού πρέπει να σπάσουν ένα πιάτο στην πόρτα του σπιτιού, για να τρομάξει η ψυχή του και να απομακρυνθεί από το σπίτι. Το δείπνο που ακολουθούσε την κηδεία, περιελάμβανε κυρίως σούπα από ψάρι. Σε κάποια μέρη όταν πεθαίνει κάποιος χύνουν το νερό απ’ τα κανάτια και το αντικαθιστούν με νέο, καθώς το πρώτο θεωρείται «πεθαμένο». Επίσης θεωρούν ότι η ψυχή μένει σαράντα μέρες στη γη. Και στις σαράντα μέρες δεν φτιάχνουν γλυκό στο σπίτι του νεκρού, για να μη γλυκαθεί ο Χάρος και ξανάρθει.